Wat is het?
Een grijsfilter (in het Engels ook wel neutral density of ND-filter genoemd) is een kleur neutraal filter met als enige functie de hoeveelheid licht dat op de sensor (of film) valt te reduceren. De sterkte van de lichtreductie wordt aangeduid in stops. Een 1-stop grijsfilter halveert de hoeveelheid licht. Een 3-stops grijsfilter reduceert de hoeveelheid licht met een factor 8. En een 10-stops grijsfilter levert een reductie van een factor 1024 op.
Waarom wordt het gebruikt?
Het reduceren van de hoeveelheid licht kan verschillende doeleinden hebben:
- Om gebruik te kunnen maken van een grote diafragma opening (f/1.4, f/2.0 of f/2.8) voor geringe scherpte-diepte in fel zonlicht. Zelfs bij de laagste ISO waarde, is de bijbehorende sluiterijd bij een volle diafragma opening te kort voor de meeste camera’s (minder dan 1/4000 s of 1/8000 s).
- Om bij daglicht lange sluitertijden te kunnen toepassen. Hierdoor kunnen speciale effecten worden bereikt, zoals mooie sluierwolken of bv. het niet registreren van lopende mensen op straat.
Hoe ziet het eruit?
Grijsfilters zijn er in twee versies:
- Rond met schroefdraad. Deze versie wordt op de voorkant van de lens geschroefd.
Voor elke lens (lees filter) maat zou een andere maat grijsfilter benodigd zijn. Dit is echter te ondervangen door het gebruik van verloopringen. Het grijsfilter wordt dan aangeschaft op basis van de grootste filtermaat in je lens collectie. Voor kleinere filtermaten wordt een verloopring gebruikt. Andersom werkt niet, omdat de lens dan tegen de verloopring aan kijkt. Deze methode werkt overigens voor alle type opschroeffilters, zoals bv. het polaristatiefilter.
- Rechthoekig. Deze versie wordt in een speciale houder geplaatst, die op zijn beurt weer aan de lens bevestigd wordt.
Codering
Grijsfilters worden aangeduid met de letters “ND” (neutral density) met daarachter een getal dat de sterkte aanduid. Dit getal is niet direct het aantal stops zoals hieronder is te zien:
- ND0.3 = 1 stop
- ND0.6 = 2 stops
- ND0.9 = 3 stops
- ND1.8 = 6-stops
- ND3 = 10 stops
Hoe wordt het gebruikt?
Het gebruik van een grijsfilter vraagt om een speciale werkwijze. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het feit dat je door je optische zoeker niets ziet wanneer het grijsfilter is gemonteerd (maak je gebruik van een electronische zoeker, dan is het soms wel mogelijk om door het filter heen te kunnen kijken). Het maken van een compositie en het scherpstellen wordt hierdoor erg lastig of zelfs onmogelijk. Daarom het volgende stappenplan:
- Zet je camera op statief, vanwege de lange(re) sluitertijden.
- Monteer het grijsfilter nog niet.
- Maak je compositie.
- Stel automatisch of handmatig scherp.
- Haal de scherpstelling van de automaat af (op de camera of op de lens).
- Stel de juiste belichting in zonder grijsfilter (bij voorkeur op de diafragma stand A).
- Zet de camera nu op de handmatige belichtingsstand M, laat het diafragma hetzelfde.
- Bereken of bepaal de nieuwe sluiterijd aan de hand van de belichtingstabel en stel deze in op je camera.
- Monteer het grijsfilter. Let op dat je niet aan de scherpstel of zoom ring van je lens komt!
- Druk af en wacht geduldig.
- Controleer het eindresultaat, met name de belichting (via histogram).
- Kans is groot dat de foto wat onderbelicht is. Compenseer dit door de sluiterijd al naar gelang nog verder te verlengen.
De kans bestaat dat het gebruik van een grijsfilter (ook bij hele dure) kan leiden tot een wat bruinige kleurzweem op de foto. Dit is in de nabewerking redelijk eenvoudig te corrigeren.
Belichtingstabel
Via onderstaande link kan je de belchtingstabellen downloaden voor een 3-stops en een 10-stops grijsfilter. In de eerste kolom (0 EV) staat de sluitertijd zonder grijsfilter. In de tweede kolom (+3EV of +10 EV) staat de sluitertijd behorend bij de licht reductie.
Download tabel 3-stops grijsfilter
Download tabel 10-stops grijsfilter
Voorbeelden
Onderstaand een tweetal voorbeelden van foto’s gemaakt, bij daglicht, met een grijsfilter.
Meer info?
Bezoek onderstaande links voor meer informatie en tips over het gebruik van grijsfilters.
http://www.camerafilterstore.nl/Tips-en-Trucs/hoe-werkt-een-grijsfilter.html
http://zoom.nl/artikel/fotodokter/21991-fotodokter-grijsfilters.html
http://www.magnek.nl/blog/lange-sluitertijden-grijsfilter